Antik Roma icatları ve yenilikleri Roma İmparatorluğu ile birlikte çökmedi. Aradan binlerce yıl geçmesine rağmen Romalıların maharetli çalışmaları günlük hayatta hala görülebilmektedir.
Science dergisine göre, Avrupa’nın büyük bölümünü, Batı Asya’yı, Kuzey Afrika’yı ve Akdeniz’i kapsayan bir imparatorluğa sahip olan Romalılar antik dünyada muazzam bir güce ve etkiye sahipti.
8. yüzyıldan Batı İmparatorluğu’nun 5. yüzyılda çöküşüne kadar, Roma teknolojisi modern dünyanın bazı araçlarını, mimarisini ve kentsel yapısını etkiledi.
Nature dergisine göre Romalılar, örneğin değirmenlerde güç üretmek için su ve fizik bilgilerini kullanan erken dönem çevre mühendisliğinin ustalarıydı.
Agronomic Crops dergisine göre, çiftlikte, ürün rotasyonlarını ve bir ‘yiyecek, yem, nadas’ sistemini kullanarak mahsul verimini en üst düzeye çıkarabildiler.
Ancak, her eski yenilik sadece Romalılar üzerine yazılamaz. Örneğin, Astronomi Tarihi Dergisi’ne göre, ilk takvim bir Roma icadı değildi, ancak Roma Jülyen takviminin yaygın kullanımı, dünyanın büyük bir kısmına geçen zamanı izlemenin bir yolunu öğretti.
Gelin hep birlikte 7 farklı Roma icadına daha yakından bakalım.
1. Hypocaust merkezi ısıtma sistemi
Romalılar, ısıyı verimli bir şekilde dağıtmak için erken bir sistem olan “hipokostik” sistemi icat etti.
Bu ısıtma sistemi, odalardaki havayı 86 Fahrenheit (30 Santigrat derece) dereceye kadar ısıtabilir.
Sistem, bina yerine yapılan fırın ile işletilmektedir. Ocağın ürettiği sıcak hava, sütunlardan oluşan “hypocaust” adı verilen kanallardan geçerek buradan bir baca vasıtasıyla evin duvarlarına veriliyordu.
Hipokaustların çalışma prensibine göre iki yeri vardır. Alt yere sık aralıklarla yaklaşık 60 cm yüksekliğinde kiremit sütunlar eklenir ve ikinci sıra bu sütunların üzerine yükselir.
Sütunlarla iki katın ortasında oluşan boşluk, praefurnium adı verilen bir fırınla ısıtılır. Bu Roma icadı, 5. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra Batı’da unutuldu.
2. Kanalizasyon sistemi
Sustainability dergisine göre Antik Roma, dünyanın ilk kanalizasyon sistemlerinden bazılarına ev sahipliği yapıyordu.
Bu yeraltı lağımları ilk olarak M.Ö. 500 civarında kurulmuştu ve devasa, oyulmuş taş tünellerden oluşuyordu.
Su Kirliliği Kontrol Federasyonu dergisine göre, bugün birçok şehrin kanalizasyonları eski Roma’dakilere benziyor – ancak amaçları farklı olabilir.
Kanalizasyon daha sonra Roma’nın ana nehri olan Tiber’e ulaşana kadar geniş bir tünel ağından geçti. Kanalizasyon mimarisi bu antik yapılardan bu yana pek değişmemiştir.
3. Şehir ızgara düzeni
American Journal of Archaeology’ye göre, şehirlerin ızgara düzeni, eski Romalıların topraklarını bölmek ve ölçmek için benimsedikleri biçimlerden biriydi.
Daha sonra Roma topraklarını fethedilen topraklar halinde düzenleyen ızgara oluşumu, bugün büyük şehirleri çalışan yollar ve sokaklar halinde düzenliyor.
Roma İmparatorluğu altındaki birçok kasaba genişletilip yeniden geliştirildiğinden, Romalılar çıplak toprakları yerleşik şehirlere dönüştürme konusunda oldukça yetenekliydi.
Izgara tasarımı bugün kolay görünebilir, ancak Romalılar toplu yol ızgaraları üretmeden önce, binalar ve diğer kentsel özellikler genellikle arazinin şeklini ve jeolojisini takip ediyordu.
Büyük kasaba ve şehirler fikri de birçok ülkeye Romalılar tarafından tanıtıldı. Çapraz sokak düzeni, insulae adı verilen ticaret için merkezi meydanlar yarattı.
Journal of Space Syntax’ta yayınlanan bir makaleye göre, bu yapı daha sonraki şehir planlamacılarına ilham kaynağı oldu.
4. Yol yapıları
Yassı taş levhalar, pürüzsüz bir yüzey oluşturmak için tek tip bir biçimde çimentoya sabitlendi. Bu taşların kalınlığı yaklaşık 15 cm idi.
İnce kum ve çakıldan oluşan bu çimento, üst tabakayı yerinde sabitlemek için güzel bir şekilde yapıştırılmıştır.
Kaba beton yapmak için çimento harcı ile birlikte yaklaşık 5 cm’lik daha küçük taşlar kullanıldı.
Büyük yassı taşlar yolun zeminine eşit şekilde yığılmıştı. Taşların ortasındaki küçük boşluklar suyun akmasını sağlıyordu.
Düz temeller oluşturmak için zemin, kompakt kum veya kuru toprakla düzleştirildi.
5. Kalıcı ve sağlam betonlar
İnsan yapımı eserler, genellikle teknoloji ve bilgideki ilerlemelerle, zaman içinde her zaman iyileştirilir. Ancak Nature dergisindeki bir makaleye göre, Romalıların yaptığı beton aslında bizim çağdaş malzememizden daha güçlüydü.
Örneğin, tuzlu su birkaç yıl içinde modern betonu aşındırırken, Romalılar tarafından 2.000 yıl önce inşa edilen bazı deniz surları hala bozulmamış durumda. Roma betonunun nasıl üretildiğine dair ayrıntılar zamanla kayboldu.
Roma üretiminin sırrını ortaya çıkarmak için California Üniversitesi, Berkeley Laboratuvarı’ndaki bilim adamları, eski deniz betonunun mineral bileşenlerini incelediler ve kireç ve volkanik kaya karışımının kullanıldığını buldular.
Bu bir harç ve volkanik tüf oluşturdu. Harç, daha fazla güç katmak için deniz suyuna yerleştirildi. Su molekülleri, külle kimyasal olarak reaksiyona girerek onları birbirine yapıştıran kireci nemlendirdi. Bu, güçlü bir kalsiyum-alüminyum-silikat-hidrat oluşturdu.
Batık olmayan yapılar bile sağlamdı. Örneğin, Kolezyum’u inşa etmek için volkanik kaya ve kül kullanan Romalıların becerikli tekniği, bu ünlü mucizeyi nispeten bozulmadan korumuştur.
6. Kitap ciltleri
BBC Culture’a göre Romalılar yazılı kayıtları ilk bırakanlardan uzak olsa da, kitap şeklindeki parşömenleri değiştirmeleriyle biliniyorlar.
Günümüz kağıtlarının yerine codex adı verilen ciltli mum tabletler kullanılmıştır. Journal of Neurosurgery’ye göre, balmumu keskin bir aletle oyulmuştur.
Bu kağıtlar, birlikte katlanabilmeleri için orijinal olarak üzerine yazılan büyük kil tabletlerden daha ince olduğundan, okuryazarlığı geliştirdi.
Kodekslerin kullanımı parşömenlerden daha kolaydı. Daha sonra balmumu tabletlerinin yerini daha hafif hayvan derileri aldı.
7. Cerrahi operasyonlar
Archive of Oncology’de yayınlanan bir makaleye göre Romalılar birçok cerrahi alet icat etmiş ve cerrahi prosedürler hakkında bilgi yaymışlardır.
Bu tıbbi buluşların çoğu savaş alanında gerçekleşti. Neurology and Neuroscience Reports’a göre modern cerrahiyi şekillendirmeye yardımcı olan Greko-Romen aletlerden bazıları kemik matkapları ve forsepsleri içeriyor.
Hastalıklı kemiği çıkarmak için kemik matkapları kullanıldı ve görünüş olarak günümüzün tirbuşonlarına benziyordu.
Forseps, Roma döneminde en yaygın cerrahi aletlerin başında geliyordu. Küçük kemik parçalarını vücuttan çıkarmak için kullanıldılar.
Queensland Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne göre, eski Roma edebiyatında şırıngaların en eski kullanımlarından bazılarının kayıtları var. Bunlar tıbbi merhemleri uygulamak için kullanıldı.
